|
تعریف:
سندرم جنین الکلی، موقعیتی است که ناشی از مواجهه با الکل قبل از زمان تولد می باشد. اگر مادری در هنگام بارداری اقدام به مصرف الکل نماید کودک خود را در معرض خطر سندرم جنین الکلی قرار داده است.
مشکل عمده اینجاست که برخی از عوارض این سندرم غیرقابل بازگشت بوده و عوارض جدی را برای کودک به ارمغان می آورد از جمله مشکلات جسمی، ذهنی و رفتاری که می تواند از کودکی به کودک دیگر بسیار متفاوت باشد.
در ایالات متحده، هر ساله حدود چهل هزار کودک با درجات مختلفی از سندرم جنین الکلی متولد می شوند. تخمین زده می شود که در ایالات متحده بیش از دو تا سه کودک از هر هزار تولد زنده به این سندرم دچار شوند. تشخیص و پیگیری زودرس می تواند از عوارض شدید این سندرم بر کودک بکاهد.
علت:
زمانی که مادر اقدام به مصرف الکل می نماید الکل مستقیما وارد جریان خون مادر شده و از آنجا بواسطه تبادل خونی مادر و جنین توسط جفت الکل به جنین نیز منتقل می شود و به این خاطر که سرعت متابولیزه شدن الکل در بدن جنین کمتر از سرعت آن در بدن بزرگسالان می باشد بنابراین غلظت الکل در جریان خون جنین به مراتب بیشتر از غلظت آن در بدن مادر می باشد. وجود الکل در بدن ممکن است باعث تداخل در تغذیه مطلوب جنین به منظور استفاده برای بافت های در حال تکامل جنین شده و حتی می تواند باعث آسیب به سلول های مغزی وی نیز گردد.بنا براین هر چه میزان مصرف الکل در دوران بارداری بیشتر باشد به همان میزان نیز خطر آسیب به جنین نیز بیشتر خواهد بود.
این میزان خطر در تمام دوران بارداری به یک میزان خواهد بود. اختلال در ظاهر صورت، قلب و سایر ارگان ها، استخوان ها و سلول های سیستم اعصاب مرکزی، ممکن است در سه ماهه اول بارداری، زمانی که پایه تمامی ارگانها در حال تمایز و شکل گیری می باشد (در هفته های اول سه ماهه اول بارداری خیلی از زنان از باردار بودن خود آگاه نیستند) زخ دهد. الکل ممکن است بر مغز جنین در همه دوران بارداری تاثیر بگذارد.
عوامل خطر: اگر چه نمی توان گفت مصرف چه میزان از الکل برای جنین بی ضرر است اما بدیهی است هر چه میزان مصرف الکل بیشتر باشد به همان میزان نیز خطر ابتلا کودک به سندرم نیز بیشتر خواهد بود.
از آنجایی که میزان مصرف بی خطر الکل مشخص نیست اگر احتمال بارداری می رود و یا تلاش برای باردار شدن وجود دارد پیشنهاد می شود از مصرف الکل جدا پرهیز گردد. چرا که فرد با مصرف الکل، کودک خود را در معرض ابتلا به این سندرم قرار می دهد قبل از اینکه متوجه باردار شدن خود باشد.
علائم :
سندرم جنین الکلی تنها یک نقص هنگام تولد نیست بلکه مجموعه ایی از مشکلات مرتبط است. سندرم جنین الکلی یکی از علل شناخته شده قابل پیشگیری عقب ماندگی ذهنی می باشد و تا کنون نیز یکی از علل شایع بروز عقب ماندگی ذهنی می باشد. شدت علائم و نشانه های این سندرم متغیر است. برخی از کودکان درجات شدید این سندرم را تجربه می کنند. علاوه براین، نقص در ظاهر کودک، ممکن است به طور عادی در کودکان معمولی نیز رخ دهد در این حالت افتراق بین کودک مبتلا به این سندرم و یک کودک عادی نیاز به کسب سابقه وراثت و استفاده از یک پزشک متخصص دارد. علائم این سندرم عبارتند از :
- ظاهر صورت کاملا متمایز که شامل چشمان کوچک، لب بالای باریک به طرز خاص، صافی استخوان گونه ها
- وزن کم هنگام تولد
- صرع
- توانایی ضعیف در تکامل حرکات ظریف
- عدم توانایی در درک مفاهیمی مانند زمان و پول
- نقائص قلبی
- دفرمیتی مفاصل ، اعضا و انگشتان
- رشد جسمی آرام ، قبل و بعد تولد
- مشکلات بینایی و شنوایی
- میکروسفالی
- عقب ماندگی ذهنی و تاخیر تکاملی
رفتارهای غیر عادی از قبیل: عدم تمرکز، بیش فعالی، کنترل ضعیف تکانه ها، اضطراب و عصبانیت شدید، لجبازی
تشخیص:
اگر چه سندرم جنین الکلی تا زمان تولد کودک قابل تشخیص نیست اما سلامت مادر و جنینی در طی دوران بارداری قابل بررسی است. اگر مادر زمان و مقدار مصرف الکل را برای ماما و یا هر مرافب بهداشتی دیگر بیان دارد، آنها می توانند میزان ریسک خطر کودک را بررسی کنند.
دانستن این مطلب که مادر در دوران بارداری الکل مصرف کرده است می تواند به پزشک در تعیین و بررسی علائم این سندرم در کودک در هفته های اول بارداری و یا ماه های بعد و یا حتی پس از تولد بپردازد.
بطور عموم ، پزشکان بر پایه، تظاهراتی از قبیل اختلال رشد، نقص در ظاهر صورت کودک و وجود نقائص قلبی، قادر به تشخیص این سندرم خواهد بود.
پزشک ممکن است تست های مختلفی را به منظور تعیین این سندرم در کودک به کار گیرد که تست هوش تکامل گفتاری نیز می تواند در امر تشخیص کمک کننده باشد. اگر یکی از کودکان خانواده به این سندرم دچار شده باشد، بهتر سنجش در بقیه کودکان این خانواده نیز صورت گیرد زیرا امکان دارد آنان نیز درجاتی از از این سندرم را داشته باشند.
درمان:
درمانی برای سندرم جنین الکلی وجود ندارد و بطور کلی نقائص جسمی و مشکلات ذهنی برای تمام عمر پایدار می ماند. مشکلات قلبی ممکن است توسط جراحی قابل درمان باشد. مشکلات یادگیری ممکن است با امکانات خاص در مدرسه تا حدی قابل رفع باشد.
پیشگیری:
پزشک هیچ گاه قادر نخواهد بود که مقدار مطمئن مصرف الکل را به مادران باردار پیشنهاد کند تا اثرات سو بر جنین آنها نداشته باشد اما متخصصین بر این عقیده هستند که سندرم جنین الکلی کاملا قابل پیشگیری است اگر مادر باردار در دوران بارداری از مصرف الکل پرهیز نماید.
این راهکارها می تواند از بروز این سندرم تا حدی جلوگیری نماید:
- قطع مصرف الکل اگر قصد باردار شدن وجود دارد: قطع مصرف الکل در زود ترین زمانی که شما متوجه بارداری شده اید و یا حتی احتمال آن را می دهید. مغز کودک و سیستم قلب و عروق در هفته های اول بارداری در حال شکل گیری است.
- ادامه پرهیز از الکل در تمام مدت بارداری
- قطع مصرف الکل در سال های باروری: اگر فرد از لحاظ جنـ سی فعال است و رابطه جنـ سی محافظت نشده دارد بهتر است این نکته را مد نظر داشته باشد زیرا بسیاری از بارداری ها پیش بینی نشده بوده اند.
کمک گرفتن: اگر فرد دچار مشکلات الکلی می باشد باید تا زمان دریافت کمک و رفع این مشکل از باردار شدن اجتناب ورزد .
اقدامات حمایتی:
مدیریت مشکلات روانشناختی و عاطفی مرتبط با سندرم الکل جنینی، بسیار سخت است. پیشنهادات زیر می تواند تا حدی مفید فایده باشد:
- انجام فعالیت های روزانه ایی که در آن کودک قادر خواهد بود آنرا فرا بگیرد و به آن عادت کند
- ایجاد و تقویت قوانین و دستورات ساده و محدودیت ها
- تقویت کردن و استفاده از پاداش برای رفتارهای قابل قبول
- به این کودکان کمک شود که در یک محیط حمایت شده بتوانند تصمیمات ساده بگیرند
- آموزش به کودک در رابطه با مهارت های زندگی و فعالیت هتی روزانه
به عنوان یک اصل سیستم حمایتی خانواده، یکی از مهمترین فاکتورها در پیشگیری از بروز مشکلاتی است که کودک مبتلا در آینده با آن مواجه خواهد شد. این مشکلات شامل سوء مصرف مواد، اخراج از مدرسه و مواجهه با سیستم قضایی نوجوانان است.
ترجمه: مریم چهره گشا، دانشجوی کارشناسی پرستاری
تبادل لینک هوشمند 
